Cissy van Marxveldt was enig kind van een hoofdonderwijzer. Al als kind
schreef ze vele schriften vol, geïnspireerd door de vele boeken die
ze las. Haar liefste wens was: zelf ooit een boek uit te brengen.
Toen ze 15 was, publiceerde ze een feuilleton in het Nieuwsblad van
Friesland.
Ondanks haar matige gezondheid liet ze geen kans onbenut om op
school zoveel mogelijk pret te maken. Dit komt vooral terug in het
boek 'De HBS-jaren van Joop ter Heul'. Ze ging naar de HBS in
Heerenveen. Haar schoolresultaten waren matig, maar het was een
blindedarmontsteking die ervoor zorgde dat ze haar eindexamen niet
deed.
Daarna mocht ze in 1908 als au pair naar Coventry (Verenigd
Koninkrijk). Ze werkte bij een doktersgezin, dat haar Cissy noemde
omdat haar Friese naam te moeilijk was. Ze hield het daar maar
enkele maanden vol en ging vervolgens naar een kostschool in Bath.
Toen ze terugkeerde in Oranjewoud wist ze echter nog niet hoe ze
haar toekomst wilde inrichten. Ze ging aan het werk als
leerling-verslaggeefster bij de Dragtster Courant, maar werd al gauw
ontslagen omdat ze teveel fantasie had.
Rond 1910 ging ze op kamers in Amsterdam, waar ze haar diploma
stenografie en typen haalde. Ze vond werk op handelskantoor Wolff.
Rond 1914 ontmoette ze in Amsterdam de 4 jaar jongere Leo Beek, een
luitenant. Tijdens zijn mobilisatie schreef ze zulke leuke brieven
dat Beek haar aanmoedigde verder te gaan met schrijven. Vanaf 1915
publiceerde ze in de Panorama onder namen als 'Ans Woud', 'Betty
Bierema' en 'Cissy/Sissy van Marxveldt'. Die laatste naam is
waarschijnlijk geïnspireerd door het feit dat Oranjewoud een 'rode'
gemeente was, maar dat is niet duidelijk. Ze besloot onder
pseudoniemen te publiceren omdat veel verhalen afgeleid waren van
ware situaties, en omdat haar eigen naam niet goed genoeg zou zijn.
In 1916 trouwden Cissy en Leo met elkaar. Ze verhuisden naar
Hilversum, omdat hij in Laren (NH) was gelegerd. Eind 1916 werd hun
eerste zoon geboren, later zou er nog een zoon komen. Na zijn
diensttijd ging Leo als bedrijfsleider in een warenhuis werken.
In 1917 kwam haar droom uit: haar eerste boek 'Game and set!'
verscheen, een jaar later gevolgd door 'Het hoogfatsoen van Herr
Feuer', dat ging over haar Amsterdamse tijd op kantoor (haar baas
was Duits). De boeken werden onder de naam Betty Bierema
uitgebracht. Ondanks het feit dat de boeken flopten, benaderde een
nieuw tijdschrift voor jongeren haar om een feuilleton te gaan
schrijven. Dit deed ze onder de naam Cissy van Marxveldt. Ze schreef
de verhalen in de vorm van brieven van een HBS-meisje aan haar
vriendin: Joop ter Heul was geboren!
Het tijdschrift ging al snel op de fles, maar Cissy ging door met
Joop ter Heul, een HBS-meisje uit een sjiek milieu, zonder zorgen.
Haar uitgever had echter geen interesse, maar Valkhoff & Co uit
Amersfoort wilde het wel uitbrengen. In 1919 verscheen 'De HBS-tijd
van Joop ter Heul' en het was meteen een succes! De 'jolige'
schrijfstijl, een milieu waarin iedereen wel wilde leven en veel
humor, allemaal handelsmerken van Van Marxveldt, bleken de
ingrediënten voor het succes te zijn. Al gauw verschenen nog drie
delen, waarin de hoofdpersoon zich verloofd met Leo(!) van Dil, door
hem getemd wordt van vrolijke bakvis in gehoorzame nette vrouw en
echtgenoot en een kind kreeg. Een halve eeuw later zouden feministen
vanwege deze onderwerpen het boek nog net niet op de brandstapel
gooien (hoewel het gedrag van Joop in de jaren 20 juist best
revolutionair was, maar ja, ze werd uiteindelijk wel
'onderworpen'...), maar het boek bleef populair, zelfs bij de klein-
en achterkleindochters van de eerste lezeressen.
Of Joop ter Heul een autobiografie was: Niet helemaal, maar wel voor
een deel. De HBS-tijd is gebaseerd op Van Marxveldt's eigen
HBS-jaren, maar Van Marxveldt bekende dat ze zelf ook trekjes had
van Joop's nuffige zus Julie... Echtgenoot Leo van Dil is duidelijk
geïnspireerd op haar eigen man, net als de beschrijving over de
geboorte van Joop's zoontje Hans. Van Marxveld kreeg zelf 2 zonen:
Leo en Ynze Beek. Net als in de boeken die Van Marxveldt schreef,
hield ze zelf ook van veel personeel om zich heen omdat ze het
huishouden haatte en liever schreef. Inmiddels verdiende ze zo veel
geld met haar boeken, dat ze dit ook kon veroorloven.
Door het geld dat de boeken binnenbrachten, verhuisde Van Marxveldt
ook regelmatig, of ze had meerdere huizen tegelijk, dit tot ergernis
van haar man, die soms niet eens wist naar welk huis hij na het werk
heen moest, en een keer te horen kreeg dat ze die dag een nieuw huis
had... Zo zaten ze in Bloemendaal, Wijk aan Zee, het Gooi of
Amsterdam. In 1944 was de laatste verhuizing, naar Bussum.
Van Marxveldt kreeg toen ze 37 jaar was een beroerte waardoor ze
rechtszijdig verlamd raakte. Ze weigerde haar handicap te
accepteren. Nadien schreef ze met haar linkerhand en probeerde ze
haar verlamde rechterhand te verbergen. Later bleek de beroerte door
een hersentumor te zijn veroorzaakt. Hieraan werd ze niet
geopereerd.
In 1927 schreef ze een andere kaskraker: 'Een Zomerzotheid',
helemaal in de stijl van de 'Roaring Twenties'. Toen de depressie
begon werd de toon van haar werk wat serieuzer ('Marijke', 'Puck van
Holten'). Die boeken werden ook populair, maar niet zoals haar
eerdere werk. Dankzij de herdrukken van haar eerdere boeken en
diverse toneelbewerkingen ervan kon ze tijdens de crisisjaren toch
jaarlijks zo'n 50.000 gulden per jaar ontvangen.
De oorlog werd de zwartste tijd van haar leven. Leo werkte in het
verzet en werd in 1944 opgepakt en in de duinen van Overveen
geëxecuteerd. Van Marxveldt was gebroken. Ze was haar inspiratie
kwijt, al schreef ze in 1946 'Ook zij maakte het mee', een ingetogen
verhaal over een meisje in het verzet, en kort daarna bracht ze 'de
dochter van Joop ter Heul uit', maar dit boek viel niet te
vergelijken met de sprankelende andere Joop ter Heul-delen en miste
de spirit van na de Eerste Wereldoorlog,zoals beschreven in haar
eerste boeken. Hoewel het in de jaren 70 herdrukt werd, is het toch
een vergeten werk geworden, en wel zodanig dat veel bronnen menen
dat ze na de oorlog alleen het oorlogsboek had uitgegeven.
Ondanks haar verdriet en slechter wordende gezondheid probeerde ze
toch vrolijk te blijven voor de buitenwereld. Ze stierf in 1948 op
58-jarige leeftijd.
Haar boeken bleven ook lang na haar dood populair, al waren er soms
mindere tijden, vooral in de tijd van het feminisme. Maar ook
tegenwoordig, in 2003, zijn er nog steeds meisjes die genieten van
de boeken.
Wikipedia - Alle tekst op deze pagina valt onder de GNU FDL licentie..
|
